"Соседи в пробках". Парламенцкi карэспандэнт: "Не дай Бог было абвесці Лукашэнку ў футболе - адразу біў па нагах!"

Калі Аляксандр Лукашэнка быў дэпутатам, Алег Груздзіловіч з'яўляўся парламенцкім карэспандэнтам. У межах праектаў "20 лет спустя" i "Соседи в пробках" AUTO.TUT.BY сустрэўся з журналістам Радыё Свабода, які на свае вочы бачыў шлях першага прэзідэнта да ўлады. У салоне сваёй Subaru Legacy Алег расказаў пра таго Лукашэнку, які гуляў у футбол, хадзіў у лазню і піў піва разам з дэпутатамі БНФ. 

"На Subaru Legacy я нават у Хаўер даехаў да самага свайго пад'езда" 

Летам 2010 года Алег аддаў свой Volkswagen Passat B5 сыну, а сабе вырашыў набыць іншы аўтамабіль.

- Мой знаёмы, які займаецца машынамі, прапанаваў паглядзець гэту Subaru Legacy 2003 года, якую ён прыгнаў з Амерыкі. Аўтамабіль мне вельмі спадабаўся. Ён аддаў мне яе на такіх ільготных умовах, што разлічваўся я за Lagacy яшчэ паўгады.

Subaru Legacy з прабегам 89 тыс. міль абышлася Алегу Груздзіловічу ў 8 тыс. долараў.

За 4 гады эксплуатацыі Subaru не патрабавала ніякіх укладанняў, за выключэннем замены "расходнікаў" і рамонта іржавеючых арак на 100 долараў. Не вельмі "б'юць" па кішэні Алега і выдаткі на паліва: па трасе машына з рухавіком 2,5 л. "з'ядае" каля 9 літраў бензіна на "сотню", а ў горадзе – 11.

- Да таго ж, гэты рухавік вельмі добра сябе паказвае ў пары з поўным прывадам. Я без асаблівых праблем дабраўся с Парка Чалюскінцаў да пад'езда свойго дома у Сухарава нават у Хаўер! Яна добра "ідзе" нават пад любую слізкую горку.

"Бачыце, колькі пылу на рухавіку. Гэта значыць, што я ніколі ў яго не залазіў, бо ён зусім не ламаецца," – расказвае Алег.

"Пасля таго, як разагнаўся ўдзень па праспекце да 140 – вырашыў не перавышаць" 

Аднак моцны матор не правакуе нашага героя на хуткую язду. Алег кажа, што наогул вырашыў не перавышаць пасля аднаго выпадку.

- У сярэдзіне 90-х у мяне быў Ford Sierra, і я выпадкова сустрэў у суседняй паласе на праспекце Скарыны свайго знаёмага на "мэрсе". Мы пачалі з ім ганяцца, а калі я глянуў на спідометр – там было ўжо 140! Больш таго, гэта быў дзень! Пасля я падумаў, якія мы былі дурні: маглі збіць каго-небудь ці самі забіцца.

След ад адзінай аварыі Алега, калі ў яго ўехаў нейкі дзед на кальцавой. Суразмоўца вельмі задаволены ўдарастойкасцю Subaru, бо "той дзед разбіў сабе амаль увесь перад старога Renault".

Улічваючы свой вопыт, Алег кажа, што разумее тых маладых хлопцаў, якія ездзяць па Мінску на вялікай хуткасці. А ўвогуле, па словах суразмоўцы, культура кіравання ў Беларусі стала значна лепшай у параўнанні з тым, што было ў 90-я. Аднак, па яго назіраннях, да Польшчы мы ў гэтым сэнсе яшчэ не дацягваем.

- У Польшчы я бачыў, як з-за аварыі для праезду ў абодва бакі заставалася свабоднай толькі адна паласа, і кіроўцы вельмі лёгка дамаўляліся без словаў і праязджалі па прынцыпе лесвіцы: адзін у адзін бок, другі – ў другі. У нас пакуль яшчэ няма такой самаарганізацыі, аднак культура кіравання с кожным годам павышаецца.

"Калі даішнікі даведваюцца, што я з Радыё Свабода – часцяком даруюць парушэнні"

Няма прэтэнзій у Алега і да беларускіх даішнікаў. Ён узгадвае момант, калі супрацоўнік ДАІ напачатку 2000-х паставіўся з вялікім паразуменнем нават да таго, што наш герой ехаў без правоў.

- Аднойчы ў Чэхіі ў мяне скралі партманэ з правамі, і я некаторы час ездзіў без іх. І па дарозе на лецішча на кальцавой мяне спыніў даішнік. Правоў няма, а у машыне сабака, шмат скрынь для вінаграда, і я яму тлумачу, што правы скралі, а трэба апошні раз з'ездзіць за ўраджаем. Ен мяне выслухаў і… з мігалкамі суправадзіў праз наступны пост ДАІ! А потым сказаў, што яны будуць дзяжурыць да 21.00, і каб я проста вяртаўся ў Мінск пазней.

Таксама, па словах Алега, невялікія парушэнні яму даравалі і тады, калі даішнікі даведваліся, што ён - журналіст Радыё Свабода.

Пасведчанне аб акрэдытацыі у Груздзіловіча ляжыць побач з правамі, пагэтаму не заўважыць надпісу "Прэса" даішнікі не могуць.

- Бывала, яны бачылі маё пасведчанне і пыталі: "О, дык вы, можа, і Лукашэнку крытыкуеце?" "Так, крытыкуем," - адказваю я, і яны даруюць невялічкае парушэнне. Такія сустракаюцца сярод іх аднадумцы. А ўвогуле, усе нашы даішнікі - вельмі прыемныя і ветлівыя людзі, якія ў большасці сваей адмяжоўваюцца ад палітыкі, і правільна робяць.

"І да 1994 Лукашэнка казаў у адной частцы інтэрв'ю тое, чаму супярэчыў у другой"

Затое Аляксандр Лукашэнка не адмяжоўваецца ад палітыкі ўжо больш за 20 гадоў. Да 1994 года ён быў дэпутатам Вярхоўнага Савета 12-га склікання, у якім Алег Груздзіловіч працаваў карэспандэнтам парламенцкай "Народнай газеты".

- Да 1994 года я некалькі разоў браў інтерв'ю у Лукашэнкі. Я павінен быў гэта рабіць як карэспандэнт парламенцкай газеты, але нічога вельмі цікавага для меня ён не казаў: усе каментары былі даволі пуставатымі. Было і такое, што Лукашэнка казаў у першай частцы інтэрв'ю тое, чаму супярэчыў у другой.

Пры гэтым Лукашэнка, ў адрозненні ад другіх дэпутатаў, па словах Алега, думаў над кожным словам і канцэнтраваўся пры кожнай сустрэчы з журналістам. Груздзіловіч узгадвае, што Аляксандр Рыгоравіч заўседы здаваўся такім - быццам адказвае за свае кожнае слова.

- Тады ў парламенце стала нормай, што ты падыходзіш да дэпутата за каментаром, а ён кажа: "Ну напішы нешта, ты ж ведаеш". А Лукашэнка заўседы спыняўся, закатваў вочы і выразна прамаўляў. Але сутнасць таго, што ён казаў, мяне не задавальняла, бо ўсе яго інтэрв'ю былі вельмі супярэчлівымі. У яго была адна задача – каб матэрыял апублікавалі і ў наступны раз да яго таксама звярнуліся.

Алег узгадвае, што "ваду ліў" не толькі Лукашэнка, але часцяком і Шушкевіч, бо стараўся быць "і нашым, і вашым".

Груздзіловіч кажа, што Лукашэнка наогул не выступаў у Вярхоўным Савеце, калі адтуль не вялася прамая тэлетрансляцыя. А калі камера працавала – будучы прэзідент, па успамінах суразмоўцы, заўседы ірваўся нешта выкрыкнуць падчас дыскусіі ў парламенце, што б надало яму вядомасці сярод тэлегледачоў.

- Гэта палітыка Лукашэнкі – абы засвяціцца, - была відавочна іншым дэпутатам. Канешне, праскоквалі над ім нейкія жартачкі, на што ён вельмі злаваўся.

"Не дай Бог на футболе хто-небудзь абвоздзіў Лукашэнку – ен адразу біў па нагах!"

Аднак варожасці ці непрыязнасці з боку таго ж БНФ да Лукашэнкі не было. Больш таго, Алег узгадвае, што маладыя дэпутаты правага Народнага фронту, журналісты і цэнтрыст Аляксандр заўсёды разам гулялі ў футбол.

- На футбол мы ездзілі на аўтобусе і амаль заўсёды чакалі Лукашэнку па 10-15 хвілін. Нехта казаў: "Паехалі, што ён вечна спазняецца!" А той жа Антончык прамаўляў: "Ну пачакаем ужо Сашу, нельга ж так, трэба пачакаць". І прыходзіў заўсёды Лукашэнка нейкі такі хмуры, ў сваіх чырвоных шортах.

Груздзіловіч кажа, што ў той час ніхто нават падумаць не мог, каб ставіцца да чалавека непаважліва за яго палітычныя погляды.

На футболе, па словах Алега, будучы прэзідэнт таксама не вылучаўся пазітывам.

- На полі ён паводзіў себя вельмі некарэктна. У яго быў такі ж стыль гульні ў футболе, як і ў палітыцы. Лукашэнка заўсёды бегаў ззаду, а не дай Бог яго нехта абводзіў, ён натуральна біў па нагах!

Пасля футбола маладыя дэпутаты і журналісты хадзілі ў лазню ва Уруччы, парыліся, пілі піва ды спрачаліся пра палітыку. Паколькі Лукашэнка, па словах суразмоўцы, быў заўсёды адзін сярод апазіцыянераў, дыскусію ён прайграваў.

- Мне нават аднойчы ў такой сітуацыі стала яго шкада, і я выйшаў з парылкі, дзе яны спрачаліся, і пайшоў у басейн. Плаваю я і выходзіць, значыць, Лукашэнка: злы і чырвоны, як рак, ды плёскаецца ў ваду. Усплывае і кажа мне: "Які Саюз, бл***і, развалілі!" Тады я зразумеў, што ён фанатычны і небяспечны чалавек, раз так балюча ўспрымае простую мужчынскую гутарку ў лазні.

"Я разумеў, што Лукашэнка пераможа і будзе цягнуць краіну назад у СССР"

Пасля гэтага выпадку ў канцы 1993 года Алег Груздзіловіч вырашыў не звяртацца больш да Лукашэнкі, каб не рэкламаваць ідэі вяртання ў СССР. Аднак іншыя журналісты ахвотна бралі ў Аляксандра Рыгоравіча каментары. Алег кажа, што такім чынам яны проста спрашчалі сабе працу.

- Трэба ж было браць меркаванні ад правых, левых і цэнтрыстаў. А пад апошніх лягчэй за ўсё было падвесці Лукашэнку, бо ён пакрытыкуе гэтых, пакрытыкуе тых, і ў журналіста будзе які-ніякі каментар. А я разумеў, што нельга рэкламаваць таго чалавека, які можа зацягнуць краіну назад у СССР.

Пры гэтым Алег кажа, што хоць ён і галасаваў за Пазьняка, але разумеў, што пераможа Лукашэнка. А тым калегам, якія прапаноўвалі галасаваць за Кебіча, Алег казаў: "Лукашэнка – гэта хоць і Савецкі Саюз, аднак Кебіч наогуле здасць незалежнасць". Пасля выбараў 1994 года, па словах суразмоўцы, пад пытаннем аказалася іншая незалежнасць – журналісцкая.

- На наступны дзень пасля перамогі Лукашэнкі я задаў яму пытанне: "Якая будзе ваша палітыка для свабоды медыяў?" І ён адразу пачаў гаварыць, што журналісты мусяць адказваць за свае словы і СМІ павінны падпарадкоўвацца дзяржаве. Хутка гэты сцэнар пачаў рэалізоўвацца…

"Пасля перамогі Лукашэнкі шмат журналістаў здрадзілі той свабодзе, якая была ў пачатку 90-х" 

Алег Груздзіловіч сышоў з парламенцкай "Народнай газеты" ў 1995 годзе, бо яго рэпартаж пра разгон апазіцыі БНФ ў Вярхоўным Савеце не быў апублікаваны. "Быць парламенцкім карэспандэнтам і не пісаць пра асноўную падзею ў Вярхоўным Савеце – немагчыма. Я не мог так працаваць", – абгрунтоўвае свае рашэнне Алег. Пасля гэтага ен працаваў у шэрагу медыяў, а потым уладкаваўся на Радыё Свабода.

- Шмат жа маіх калегаў перайшлі на рэйкі дзяржаўнай журналістыкі і забылі пра тую свабоду пачатку 90-х. Забыліся пра тое, як тады лёгка дыхалася. Яны проста здрадзілі той свабоде. А тых, хто застаўся на сваіх пазіцыях, – вельмі мала.

З радыёстанцыямі, па словах Алега, у Беларусі таксама бяда: пасля закрыцця "Авторадио" адзінае, што ён можа слухаць – Радыё "Сталіца", дзе "можна пачуць якасную музыку, прыемную беларускую мову ды пасмяяцца з "саўковых" навін".

Панізіўся ў параўнанні з пачаткам 90-х, па назіраннях Груздзіловіча, і агульны ўзровень беларускіх журналістаў. Ён кажа, што асабліва гэта тычыцца дзяржаўных выданняў.

- У Нацыянальным прэс-центры дзяржаўныя журналісты амаль не задаюць пытанні чыноўнікам! Яны карыстаюцца іх адказамі на запытанні незалежных журналістаў, і мы бачым потым гэту інфармацыю на дзяржаўных сайтах. Канешне, калі ён задасць смелае пытанне, то кіраўнік заўтра скажа: "Ты что, вообще, ты думай о чем спрашиваешь!" 

Тое самае, гаворыць Груздзіловіч, адбываецца і на прэс-канферэнцыях Лукашэнкі.

- Ну што гэта такое, калі выходзіць нейкая Нюшка з Чавус ці Барысава і пытае: "А якія падаруначкі вы пакладзеце пад ёлачку для Колі?" Добра, што на гэтыя прэс-канферэнцыі яшчэ завуць незалежных журналістаў, якія могуць задаць нармальнае пытанне. Тыя, хто арганізоўваюць гэтыя мерапрыемствы, разумеюць, што без прадстаўнікоў незалежных выданняў прэс-канферэнцыя з пытаннямі пра "падаруначкі пад ёлачку" проста ператворыцца ў агульны смех.

"Пасля перамогі ў 1994 Лукашэнка сказаў сабе: "Усё, я другі чалавек!"

Аднак змяніліся не толькі журналісты на Беларусі. Па словах Груздзіловіча, за 20 год стаў іншым і першы кіраўнік дзяржавы.

- Лукашэнка – вельмі фармальны чалавек. І ён 20 год таму перагарнуў для сябе старонку і сказаў: "Усё, я другі чалавек! Я ўжо на другім узроўні і не буду апускацца да таго, што было раней!" 

Амаль столькі, колькі Лукашэнка пры ўладзе, ў Алега ў машыне знаходзіцца гэта сушаная жабка з Крыма – маўляў, прыносіць удачу.

За 20 год Лукашэнка, па меркаванні Груздзіловіча, стаў больш палітычна разбэшчаным і чалавекам "без тармазоў". Алег акцэнтуе ўвагу на тым, як зараз прэзідэнт "тыкае" нават сваім старэйшым падначаленым. Пры гэтым, па словах суразмоўцы, да журналістаў Лукашэнка ўсё ж ставіцца лепей.

- На прэсавых канферэнцыях ён захоўвае фармальна-паважлівае стаўленне да журналістаў. Але ўсё часцей у яго праскокваюць такія выказванні: "А хто гэта такі?", быццам ён насамрэч забыў прадстаўніка СМІ. Калі Лукашэнка быў дэпутатам, ён так сябе не паводзіў…